VERGİ İNCELEMELERİ SONUCU TARH EDİLEN VERGİ VE CEZALAR İLE İNCELEME RAPORLARI SONUCUNDA OLUŞAN DURUMLARIN MUHASEBE KAYITLARININ YAPILMASI ÇEŞİTLİ İNCELEME RAPORLARININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ* A- BELGESİZ SATIŞ-KAYITDIŞI HASILAT Örnek 1: X Ltd. Şti.’nin 2008 yılı hesaplarının kaydi envanter yapılarak incelenmesi neticesinde 5.000 adet belgesiz buzdolabı satışı yaptığı tespit edilmiştir. Buzdolabının KDV hariç ortalama satış fiyatının 2.000,00 TL, alış fiyatlarının ise 1.400,00 TL olduğu belirlenmiştir. İnceleme sonucu VİR ( K.V, KDV ve) düzenlenmiştir Re’sen tarh edilecek vergiler için 213 sayılı VUK’un 341 ve 344. maddeleri uyarınca bir kat vergi ziyaı cezası kesilmesi gerektiği raporlarda belirtilmiştir. (Geçici Vergi ihmal edilmiştir.) Kurumlar Vergisi Matrah Farkı | 10.000.000,00 | Kurumlar Vergisi (10.000.000 * 0,20=) | 2.000.000,00 | Vergi Ziyaı Cezası | 2.000.000,00 | Özel Usulsüzlük Cezası (2008 yılı icin belirlenen Üst Limit) | 68.000,00 | KDV Matrah Farkı | 10.000.000,00 | KDV (10.000.000 * 0,18=) | 1.800.000,00 | Vergi Ziyaı Cezası | 1.800.000,00 |
VİR uzlaşmaya konu edilmiş ve uzlaşma sonucu 2.000.000,00 TL kurumlar vergi aslı, 1.800.000,00 TL KDV aslı, 450.000,00 TL vergi ziyaı cezası ve 5.000,00 TL özel usulsüzlük cezası kesilmiş ve 40.000,00 TL gecikme faizi hesaplanmıştır. Raporlara ilişkin ihbarname 25.09.2009 tarihinde kesinleşmiştir. Yapılması gereken muhasebe kaydı şu şekilde olacaktır -----------------------------------------------------25/09/2009--------------------------------------------------------- 131 ORTALARDAN ALACAKLAR 11.800.000 689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 495.000 KKEG vergi ziyaı, ö. usulsüzlük ve g. faizi 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI 8.000.000 369 ÖD. DİĞER YÜK. 4.295.000 ------------------------------------------------------------/-------------------------------------------------------------- B- GEÇMİŞ YILLAR ZARARININ AZALTILMASI Örnek 2: Bir Vergi Müfettişi 2007 yılı hakkında yaptığı vergi incelemesi sonucunda 400.000 TL fark bulmuştur. Ancak 2007 yılında mükellef 1.000.000 TL zarar beyan etmiştir. VİR’e istinaden yapılması gereken muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir: ------------------------------------------------/--------------------------------------------------------------- 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 400.000 580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI 400.000 580.01 2007 yılı zararı 400.000 ------------------------------------------------/--------------------------------------------------------------- C- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER Örnek 3: Bir Vergi Müfettişi yaptığı vergi incelemesi sonucunda KKEG’leri arttırmak suretiyle 2010 yılı kazancı üzerinden ödenen kurumlar vergisini 200.000 TL artırmıştır. VİR’e istinaden düzenlenen ihbarnamede yer alan vergi 14.03.2011 tarihinde kesinleşmiştir. Ayrıca mükellefe 22.000 TL gecikme faizi hesaplanmıştır. VİR’e istinaden yapılması gereken kayıt şu şekilde olacaktır. ------------------------------------------------14/03/2011---------------------------------------------------- 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLAR([13]) 222.000 368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 200.000 369 ÖDN. DİĞ. YÜK 22.000 --------------------------------------------------/---------------------------------------------------------------- D- FAZLADAN AMORTİSMAN AYRILMASI Örnek 4: Bir Vergi Başmüfettişi yaptığı vergi incelemesi sonucunda, bir mükellefin 2010 yılında bir demirbaş için fazladan 36.000 TL amortisman hesapladığını tespit etmiştir. Vergi denetim elemanı bulduğu matrah farkı üzerinden cezalı tarhiyat yapmıştır. VİR’e istinaden yapılması gereken kayıt şu şekilde olacaktır. Tarh Edilecek Vergi (36.000*0,20=): 7.200 TL Kesilecek Vergi Ziyaı Cezası: 7.200 TL Gecikme Faizi: 150 TL -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 36.000 257.01 B Demirbaşı 2010 yılı amortismanı 36.000 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 7.350 770.01 KKEG vergi cezası ve g. faizi 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 28.800 368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 7.200 369 ÖDN. DİĞ. YÜK 7.350 --------------------------------------------------/---------------------------------------------------------------- E- KAYDİ ENVANTER FARKI Örnek 5: Bir Vergi Müfettiş Yard. yaptığı kaydi envanter çalışması sonucu 400.000 TL kayıtdışı satış tespit etmiştir. VİR ile bu envanter farkının ilgili dönem satılan mallar maliyetinden çıkartılarak stok hesaplarına alınması gerektiği ve bu nedenle ortaya çıkan 2010 yılı kazanç farkı üzerinden kurumlar vergisi hesaplanması ve bunun mükelleften aranılması gerektiğini vergi denetim elemanı raporunda işlemiştir. Mükellef uzlaşma yoluna gitmiş ve uzlaşma sonucu 100.000 TL kurumlar vergisi tarh edilmiş, 3.000 TL ceza kesilmiş, 4.000 TL’de gecikme faizi hesaplanmıştır. VİR’e istinaden yapılması gereken kayıt şu şekilde olacaktır. Tarh edilecek Vergi (400.000*0,20=): 100.000 TL Kesilecek Vergi Ziyaı Cezası: 3.000 TL G. Faizi: 4.000 TL -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------------ 153 TİCARİ MALLAR 400.000 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 7.000 770.01KKEG vergi cezası ve g. faizi 7.000 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 300.000 368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 100.000 369 ÖDN. DİĞ. YÜK. 7.000 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- F- FİİLİ ENVANTER - BELGESİZ MAL BULUNDURMA Örnek 6: X İşletmesi A.Ş.‘nin işyeri adresinde 15.01.2008 tarihinde yapılan fiili envanter sonuçlarına istinaden yapılan vergi incelemesi neticesinde mükellef kurumun 15.01.2008 tarihi itibariyle 10.000 TL lik belgesiz malı bulunduğu tespit edilmiştir. Mükellef kurum yetkilisi söz konusu mallara ilişkin belgeyi verilen süre içinde ibraz edemediği için 1.800 TL Katma Değer Vergisi aslı ile 200 TL vergi ziyaı cezasının kesinleştiği ve mükellef tarafından da ödendiği varsayımı altında yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olmalıdır. (Diğer vergi, ceza, gecikme zammı/faiz ihmal edilmiştir.) -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 153 TİCARİ MALLAR 10.000 191 İND. KDV 1.800 689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 200 689.01 KKEG 200 360 ÖD. VERGİ VE FONLAR 2.000 360.01 KDV 1.800 360.02 Vergi Ziyaı 200 331 ORTAKLARA BORÇLAR 10.000 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- Burada belgesiz bir şekilde fiili olarak mükellefin stoklarında bulunmasına rağmen yasal defter ve belgelerinde görülmeyen stoklar, yukarıdaki muhasebe kaydı ile stoklara alınmasının yanında, KDV Kanunu’nun 9/2 maddesine belgesiz mal bulunduran mükellefe adına tarh edilen KDV tutarı da indirimler arasına alınmaktadır. Diğer yandan vergi ziyaı cezası kanunen kabul edilmeyen gider olarak muhasebeleştirilmektedir G- MALİYETLERİN OLMASI GEREKENDEN FAZLA GÖSTERİLMESİ Örnek 7: Bir Vergi Müfettişi yaptığı vergi incelemesinde, mükellefin üretim maliyetinin tespitinde hata olduğu sonucuna varmıştır. Şirket üretim maliyetine dahil etmesi gereken tutarı, doğrudan gider yazarak muhasebeleştirmiştir. Yapılan bu işlem dolayısıyla inceleme döneminde üretilip satılan mamulün toplam maliyeti 1.000.000 TL artmıştır. Bu maliyetin 200.000 TL’lik kısmı dönem içinde üretilip stokta kalan ürüne ilişkin olduğu sonucuna varılmıştır. Vergi denetim elemanı yazdığı VİR ile söz konusu gideri dönem giderlerinden çıkartarak üretim maliyetine dahil etmiştir. Stokta kalan 200.000 TL’lik kısmı ise ilgili ürünün stok değerine ilave etmiştir. Bu nedenle 200.000 TL’lik matrah farkı doğmuştur. Yazılan VİR mükellef tarafından uzlaşmaya konu edilmiş olup, kesinleşen vergi, ceza ve gecikme faizi şu şekildedir. Tarh edilecek vergi (200.000*0,20=): 40.000 TL Kesilecek Vergi Ziyaı Cezası: 3.000 TL G. Faizi: 2.200 TL -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 152 MAMULLER 200.000 770 GYG 5.200 770.01 KKEG vergi cezası ve g.faizi 5.200 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 160.000 368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 40.000 369 ÖDN. DİĞ. YÜK. 5.200 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- H- GİDERLERİN FAZLA GÖSTERİLMESİ Örnek 8: Bir Vergi Müfettişi yaptığı vergi incelemesinin sonucunda, mükellefin VUK 323 şartlarını taşımadığı halde, 50.000 TL olarak kayıtlı senetsiz alacaklarının tamamı için karşılık ayırdığını tespit etmiştir. Mükellefin 2010 hesap dönemi sonunda yaptığı muhasebe kaydı şu şekildedir. --------------------------------------------------31.12.2010-------------------------------------------- 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 50.000 120 ALICILAR 50.000 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 654 KARŞILIK GİDERİ 50.000 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 50.000 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- İnceleme sonucunda tarh edilen vergi, kesilen ceza ve faizler 03.07.2012 tarihinde kesinleşmiştir. Tarh edilen vergi (50.000*0,20=): 10.000 TL Vergi Ziyaı Cezası: 10.000 TL Gecikme Faizi: 200 TL --------------------------------------------------03/07/2012-------------------------------------------- 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 50.000 770 GYG 10.200 770.01 KKEG vergi cezası ve g.faizi 10.200 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR 40.000 368 VADESİ GEÇMİŞ ERT. VEYA TAK. VERGİ VE DİĞ. YÜK. 10.000 369 ÖDN. DİĞ. YÜK. 10.200 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- İ- İÇİNDE BULUNAN DÖNEME AİT MATRAH FARKLARI Örnek 9: KDV hariç 1.000 TL tutarındaki bir emtia sehven 100 TL olarak kayıtlara intikal ettirilmiştir. (Mal bedeli peşin olarak alınmıştır.) Gerekli işlemlerde hatalı tutar üzerinde yapılmış olup fark inceleme esnasında ortaya çıkarılmıştır. Yapılması gereken kayıt şu şekildedir. -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 100 KASA 1.062 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 900 391 HESAPLANAN KDV 162 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- Aktif hesap net olarak tespit edilebiliyorsa mutlaka olması gereken hesap kullanılmalıdır. Şayet ilgili aktif hesap net olarak tespit edilemiyorsa 689 numaralı Diğer Olağan Üstü Gider ve Zararlar Hesabı kullanılabilecektir. Ancak bu hesaba kaydedilen tutar dönem kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır. Ya da şu görüşte ileri sürülebilecektir. Söz konusu işlem bir personelin hatası nedeniyle meydana geldiyse ve bu fark personele ceza olarak ödettirilecekse borçlu hesap 135-Personelden Alacaklar hesabı da olabilir J- BİLEREK SAHTE BELGE KULLANMA Örnek 10: X İşletmesi A.Ş. ‘nin 2006 t. yılı hesap ve işlemleri üzerinde 15.02.2008 tarihinde yapılan vergi incelemesi neticesinde mükellef kurumun Aralık/2006 döneminde KDV dahil 64.800 TL’lik gerçek mal ya da hizmet alımına istinat etmeyen sahte faturayı bilerek yasal defter ve kayıtlarına gider olarak kaydetmiş ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate almıştır. Ayrıca mükellefin Aralık/2006 dönemine ait sonraki döneme devreden katma değer vergisi tutarı 5.000 TL’dir. Vergi inceleme raporunda önerilen kurumlar vergisi, katma değer vergisi ve vergi ziyaı cezaları aşağıdaki gibidir. KDV oranı; %8’dir. (Diğer vergi ve yasal yükümlülükler ihmal edilmiştir.) KDV Hariç Tutar (64.800/1,08=): 60.000 TL Tarh edilecek Kurumlar Vergisi (60.000*0,20=): 12.000 TL Vergi Ziyaı (KV): 36.000 TL (VUK 344/2 gereği vergi ziyaı 3 kat kesilmiştir.) Katma Değer Vergisi: 4.800 TL -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 64.800 689 D. O. DIŞI GİDER VE ZARARLAR 36.000 689.01 KKEG 570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI 48.000 360 ÖD. VERGİ VE FONLAR 48.000 360.01 KV 12.000 360.02 Vergi Ziyaı 36.000 190 DEVREDEN KDV 4.800 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- Muhasebe kaydında da görüleceği üzere sahte fatura bilerek kullanılarak şirket dışına aktarılan varlıklar ortaklar cari hesabı borçlandırılarak şirket varlıkları arasına alınmış, diğer yandan Katma Değer Vergisi açısından daha önce indirimler arasına alınan 4.800 TL’lik KDV indirimler arasından çıkarılmış devreden KDV azaltılmıştır. Hesaplanan Kurumlar Vergisi tahakkuk ettirilmiş, üç kat Vergi Ziyaı Cezası Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (KKEG) olarak muhasebeleştirilmiştir Diğer yandan Ocak/2007’den itibaren devreden KDV’nin düzeltilmiş durumunun dikkate alınarak ilgili dönem (ay) sonu KDV Tahakkuk-Mahsup kayıtlarının yeniden düzenlenmesi gerekir. K- BİLMEYEREK SAHTE BELGE KULLANMA Örnek 11: Yukarıdaki örnekte mükellefin bu faturaları bilmeden kullandığı kanaatine varılırsa aşağıdaki kayıt yapılmalıdır. -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 689 D. O. GİDER VE ZARARLAR 4.800 689.01 KKEG 190 DEVREDEN KDV 4.800 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- L- MUHASEBE HATALARI Örnek 12: X İşletmesi A.Ş.’nin 2006 t. yılı hesap ve işlemleri üzerinde 15.02.2008 tarihinde yapılan vergi incelemesi neticesinde mükellef kurumun Aralık/2006 döneminde KDV dahil 5.900 TL tutarındaki bir gider faturasını yasal defterlerine hataen aşağıdaki gibi kaydettiği tespit edilmiştir. (KDV oranı %18’dir.) -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 191 İND. KDV 5.000 770 GYG 900 320 SATICILAR 5.900 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- Bu durumda fazladan (5.000 – 900 ) 4.100 TL’lik fazladan indirim konusu yapılan Katma Değer Vergisi mevcuttur. Bu kaydın düzeltilmesi gerekir. Yine diğer yandan da 4.100 TL’lik eksik gider yazma nedeniyle Kurumlar Vergisi Matrahı olması gereken tutardan fazla beyan edilmiştir . Söz konusu yanlışlık vergi incelemesi yapılmadan doğrudan doğruya mükellefin kendisi tarafından aynı dönem içerisinde tespit edilmiş olsaydı yapılacak düzeltme kaydı aşağıdaki gibi olmalıydı. -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 770 GYG 4.100 191 İND. KDV 4.10 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- Yukarıdaki şekilde düzeltilen bu işlem Ocak/2008 tarihinde düzeltilmiş olsaydı, mükellefin devreden KDV tutarının 10.000 TL olduğu varsayımı altında yapılacak düzeltme ise aşağıdaki şekilde olmalıydı. -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLAR 4.100 190 DEVREDEN KDV 4.100 -----------------------------------------------------/------------------------------------------------------- Bu şekilde yapılan muhasebe kaydı ile Devreden KDV tutarı düzeltilmiş, önceki dönemde eksik yazılan gider tutarı Önceki Dönem Gider ve Zararlar Hesabına atılarak muhasebeleştirilmiştir. Ancak bu gider muhasebe ve temel mali tabloların düzenlenmesi ilkelerinden dönemsellik ile belli döneme ait gelir ve kârların yine aynı döneme ait gider ve zararlar ile karşılaştırılması ve bu şekilde muhasebeleştirilmesi ilkeleri gereğince “Kanunen Kabul Edilmeyen Gider” olarak muhasebeleştirilmelidir. Bu işlemler mükellef tarafından düzeltilmeden önce bir vergi inceleme elemanı tarafından vergi incelemesi yapılıp, bu inceleme sonucunda yazılan rapora göre sonraki döneme devreden KDV tutarının düzelme yapılsaydı yine yapılacak muhasebe kaydı da yukarıdaki gibi olacaktı
* Ahmet KORKMAZ, Vergi Müfettiş Yrd., E-Yaklaşım
| 
